Hiện nay, trung bình mỗi tháng Bệnh viện Tâm thần TP.HCM tiếp nhận khoảng 150 trẻ em đến khám, chữa bệnh. Nếu muốn đưa trẻ đến khám tại Khoa Tâm lý ở BV Nhi Đồng II, các bậc cha mẹ phải đăng ký trước khoảng một tuần do lượng bệnh nhi quá đông. Tình trạng trẻ em mắc các bệnh về tâm lý đang ngày càng gia tăng!
Tại các BV Nhi Đồng I và II, số trẻ chậm nói và mắc bệnh tự kỷ do tâm lý phải điều trị bán trú thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải, cao gấp đôi so với quy định. Ở BV Tai Mũi Họng, lượng bệnh nhi chậm phát triển ngôn ngữ cũng khá cao, khoảng 100 em/tháng. Trong đó, 30% trường hợp bị chậm nói do yếu tố tâm lý. Những bệnh tâm lý thường gặp ở trẻ dưới bảy tuổi là chậm phát triển hoặc rối loạn ngôn ngữ, tự kỷ, rối loạn hành vi… Trẻ đến tuổi đi học thường bị rối loạn giấc ngủ, tâm thể, trầm cảm, loạn thần…
Mầm bệnh ẩn náu trong gia đình
Theo các bác sĩ, chuyên gia, sự biến đổi về thể chất và hoàn cảnh sống là hai nhóm nguyên nhân chính gây rối loạn tâm lý.
Về thể chất, khi vừa chào đời, trẻ đã có nguy cơ bị rối loạn tâm lý do đột biến gien, nhiễm virus trong thời kỳ bào thai, bị ảnh hưởng của thuốc, hóa chất, sang chấn trong sản khoa gây tổn thương não… Ngoài ra, sinh non cũng là nguyên nhân có thể gây rối loạn tâm lý vì những trẻ này bị cách ly mẹ ngay khi vừa chào đời, lại phải chịu đựng sự đau đớn khi tiêm thuốc mà không cảm nhận được hơi ấm của mẹ bên cạnh.
Về hoàn cảnh sống, sự quan tâm, nuông chiều thái quá hay thái độ lạnh nhạt, bạo lực của cha mẹ đều không tốt cho sự phát triển bình thường của trẻ. Nếu được quan tâm quá mức, trẻ sẽ cảm thấy bị áp đặt và mất tự do, nhu cầu hay ước muốn riêng không được thực hiện. Do đó, trẻ ngày càng trở nên lầm lì, ít nói. Việc bố mẹ quá bận rộn, hay cãi nhau hoặc ly hôn cũng tác động không tốt đến tâm lý của trẻ. Sự thay đổi chỗ ở thường xuyên cũng làm tinh thần trẻ bị xáo trộn.
Ở mỗi lứa tuổi, chứng rối loạn tâm lý có những biểu hiện riêng. Các triệu chứng thường gặp là trẻ quá hiếu động, quấy đêm, đái dầm, có biểu hiện động kinh, chán ăn hoặc cắn móng tay, nhổ tóc, e sợ trước những vật bình thường… Đối với trẻ dưới ba tuổi, rối loạn ngôn ngữ là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất. Nhiều người cho rằng con mình chỉ bị chậm nói và cứ chờ đợi, khiến trẻ không được điều trị kịp thời. Và cũng nên nghĩ đến chứng rối loạn tâm lý nếu thấy trẻ quá ngoan, ít khóc, khi trò chuyện thì không nhìn vào người đối diện, phản ứng chậm, gương mặt ít biểu cảm, dùng tay khi giao tiếp (thường dùng ngón trỏ).
Bác sĩ Lê Quốc Nam, BV Tâm thần TP.HCM, cho biết: Chứng rối loạn tâm lý có thể dẫn đến trầm cảm, với biểu hiện điển hình là buồn bã một cách sâu sắc. Bệnh nhân luôn cảm thấy mệt mỏi, mất niềm tin và hy vọng. Nếu được phát hiện sớm, hiệu quả điều trị là 80%. Ngược lại, việc chữa trị sẽ khó khăn và thường dễ dàng bùng phát khi bệnh nhân gặp những biến đổi xấu trong cuộc sống.
Rối loạn tâm lý cũng có thể khiến trẻ mắc bệnh tự kỷ, biểu hiện đặc trưng là trẻ thu mình lại, không muốn tiếp xúc với mọi người, kể cả cha mẹ anh chị. Ở mức nhẹ, bệnh nhân vẫn nói được nhưng giọng điệu đều đều, vô cảm. Trẻ chỉ thích chơi một mình và đặc biệt rất thích xem hình ảnh ở các tạp chí. Nếu bệnh nặng, trẻ hoàn toàn không có sự giao tiếp, không nhìn vào mắt người khác, không ngoảnh lại khi có tiếng gọi, suốt ngày ngồi một chỗ, không nói năng, thường xuyên phát ra những âm thanh, từ ngữ vô nghĩa. Ý thức tiếp thu, học hỏi kém. Trẻ hay cắn tay, bứt tóc, đập đầu vào tường hay xuống sàn nhà…
Phòng bệnh cho trẻ trước khi quá muộn
Để điều trị rối loạn tâm lý, cần kết hợp liệu pháp tâm lý với sự nâng đỡ tinh thần. Khi thai nhi được khoảng sáu tháng, đứa bé đã có năng lực nhìn, nghe, cha mẹ nên cùng nghe nhạc, nói chuyện với con trong thời gian này. Sau khi trẻ ra đời, cha mẹ phải biết cách chơi, trò chuyện với trẻ để hướng trẻ phát triển năng lực. Hiện nay, nhiều bà mẹ chỉ quan tâm đến khía cạnh dinh dưỡng mà ít quan tâm đến kỹ năng hoạt động và giao tiếp với trẻ.
Cha mẹ phải chuẩn bị để có sự thay đổi phù hợp với chuyển biến của trẻ, cần thường xuyên tiếp xúc với con cái, cố gắng tìm hiểu nguyên nhân gây rối loạn ở trẻ, giúp trẻ giải tỏa căng thẳng, phục hồi trạng thái bình thường. Ngoài ra, cần kết hợp với các chuyên gia, bác sĩ để có phương pháp điều trị khoa học.Theo các bác sĩ, các bệnh tâm lý được điều trị chủ yếu bằng liệu pháp tâm lý. Không chỉ riêng bệnh nhân mà người nhà bệnh nhân cũng phải được bác sĩ tư vấn vì nguyên nhân gây bệnh thường bắt nguồn từ mối quan hệ trong gia đình. Khi những khúc mắc tâm lý được cải thiện, bệnh nhi sẽ dần dần hồi phục và phát triển bình thường.
Tuy nhiên, hiện có nhiều gia đình không biết hoặc không chấp nhận sự thật là con mình mắc bệnh do tổn thương tâm lý. Nhiều trẻ bị ảnh hưởng tâm lý suốt một thời gian dài nhưng không được phát hiện, đến khi đã có tổn thương thực thể mới được đưa đi điều trị. Lúc này, việc điều trị sẽ phải kéo dài và hiệu quả không cao.
Để hạn chế những trường hợp mắc bệnh tâm lý, gia đình nên quan tâm, chăm sóc trẻ chu đáo nhưng không nên bảo vệ, áp đặt trẻ quá mức. Nhất là đừng quá kỳ vọng vào việc học hành của trẻ, đặt ra những mục tiêu “khoa cử” quá cao để buộc trẻ phải đạt được. Những xung đột trong gia đình, giữa người lớn nên “bùng nổ và giải quyết” khi không có mặt trẻ. Hướng trẻ vào những hoạt động vui chơi, học tập với bạn bè cùng lứa tuổi, người thân để giúp trẻ năng động, linh hoạt hơn…